[κωδ. 101] ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

 Διδάσκων: Γιώργος Σωτηρέλης, Καθηγητής

Περιγραφή μαθήματος

Ο στόχος του μαθήματος  είναι γενικά η εξοικείωση με την σύγχρονη θεματική για τον διαρκώς μεταλλασσόμενο νομικοπολιτικό ρόλο του  συνταγματικού κράτους, υπό το πρίσμα των ραγδαίων αλλαγών που συντελούνται τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο (παγκοσμιοποίηση) όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ευρωπαϊκή ολοκλήρωση). Μετά από ορισμένα βασικά εισαγωγικά μαθήματα, στα οποία  αναλύονται, ιδίως, οι ιστορικές καταβολές και η εξελικτική πορεία των θεμελιωδών αρχών και των οργανωτικών βάσεων του ευρωπαϊκού συνταγματισμού, με αφετηρία τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και με ιδιαίτερη έμφαση στον συμβολικό και ουσιαστικό ρόλο της Γαλλικής Επανάστασης (1789), η διδασκαλία επικεντρώνεται αφ' ενός μεν στην παρουσίαση των βασικών χαρακτηριστικών του μεταπολεμικού συνταγματικού κράτους  αφ' ετέρου δε στις πρόσφατες, με συμβολική αφετηρία την πτώση του τείχους του Βερολίνου (1989), διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις, που επηρεάζουν αποφασιστικά τη δομή και την λειτουργία του. Ιδιαίτερα εξετάζονται οι κρίσιμες υπερεθνικές προκλήσεις για το συνταγματικό κράτος, λόγω του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης και των επιπτώσεών του, καθώς και οι συνακόλουθες μεταλλάξεις του εξουσιαστικού φαινομένου, που οδηγούν σε νέες μορφές οργανωτικής και νομικοπολιτικής μετεξέλιξης κρίσιμων συνταγματικών θεσμών, σε σημαντικές ανακατατάξεις στο πεδίο των θεμελιωδών δικαιωμάτων αλλά και σε αναστοχαστική προσέγγιση του ίδιου του σύγχρονου συνταγματισμού. Το μάθημα διδάσκεται με τη μορφή σεμιναρίου.

Ειδικότερα το μάθημα αποσκοπεί:

• στην εξοικείωση με την σύγχρονη θεματική για τον διαρκώς μεταλλασσόμενο νομικοπολιτικό ρόλο του συνταγματικού κράτους
• στην επισήμανση των ραγδαίων αλλαγών που συντελούνται τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο (παγκοσμιοποίηση) όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ευρωπαϊκή ολοκλήρωση)
• στον κριτικό αναστοχασμό του σύγχρονου συνταγματισμού
• στη εξέταση των πρόσφατων αναδιατάξεων της κρατικής εξουσίας σε ομοσπονδιακό και κεντρικό επίπεδο
• στη μελέτη αλλά και την αποτίμηση των συντελούμενων ή προτεινόμενων πολιτικοδιοικητικών μεταρρυθμίσεων
• στην επισκόπηση των σύγχρονων τάσεων στο πεδίο της αποκέντρωσης, της αυτοδιοίκησης και των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές είναι σε θέση να:

• γνωρίζουν την ιστορική εξέλιξη του συνταγματικού κράτους
• κατανοούν τις ραγδαίες εξελίξεις του συνταγματισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
• εστιάζουν στην επιρροή των ανωτέρω εξελίξεων σε κρίσιμους τομείς του σύγχρονου συνταγματικού κράτους.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Αλιβιζάτος, Ν., Το Σύνταγμα και οι εχθροί του, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2011.
• Δρόσος, Γ., "Ζητήματα συνταγματικής οργάνωσης, δικαστικής προστασίας και δημοκρατίας στην εποχή της σημερινής κρίσης", σε: http://www.constitutionalism.gr, [20/6/2013].
• Καραβοκύρης, Γ., Το Σύνταγμα και η κρίση: Από το δίκαιο της ανάγκης στην αναγκαιότητα του δικαίου, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2014.
• Κοντιάδης Ξ., Φ. Σπυρόπουλος, Κ. Τσουκαλάς (επιμ.), Δημοκρατία, Σύνταγμα, Ευρώπη στην εποχή της κρίσης. Μελέτες στη μνήμη του Δημήτρη Θ. Τσάτσου, εκδ. Σαββάλας,  Αθήνα 2012.
• Μάνεσης, Αρ., Συνταγματικό Δίκαιο Ι, εκδ. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη 1980.
• Μανιτάκης, Α., Συνταγματική Οργάνωση του Κράτους, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη  2009.
• Μανιτάκης, Α., "Τα συνταγματικά ζητήματα του Μνημονίου ενόψει μοιρασμένης κρατικής κυριαρχίας και επιτηρούμενης δημοσιονομικής πολιτικής", σε: http://www.constitutionalism.gr [3/12/2013].
• Μανιτάκης, Α., "Το φάντασμα του Μνημονίου και η εθνική κυριαρχία", http://www.constitutionalism.gr [5/4/2014].
• Μαντζούφας, Π., Οικονομική Κρίση και Σύνταγμα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2014.
• Παπαδοπούλου Λ., "Σκέψεις για το δήμο και τη δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ενωση", http://www.constitutionalism.gr [5/5/2013],
• Παυλόπουλος, Π., Το Δημόσιο Δίκαιο, Στον Αστερισμό της Οικονομικής Κρίσης, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα, 2013.
• Σωτηρέλης, Γ., Σύνταγμα και Δημοκρατία στην εποχή της «παγκοσμιοποίησης», εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2000.
• Σωτηρέλης, Γ., «Σύνταγμα και πολιτική υπό το φως των νέων δεδομένων: Τα διακυβεύματα, οι δυνατότητες, τα όρια», σε: http://constitutionalism.gr [καταχώρηση: 22.5.2011].
• Σωτηρέλης, Γ., Μ. Πικραμένος, Θ. Ξηρός, Η μεταρρύθμιση του κράτους στην εποχή των μεγάλων προκλήσεων, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2011.
• Σωτηρέλης, Γ., «Το Σύνταγμα στην εποχή της κρίσης. Προς ένα νέο συνταγματισμό;», σε: http://www.constitutionalism.gr [καταχώρηση: 10.9.2012].
• Σωτηρέλης Γ., «Τα κοινωνικά δικαιώματα στη δίνη της οικονομικής κρίσης», Εφημερίδα Διοικητικού Δικαίου, 3/2013, σ. 298 επ. και www.constitutionalism.gr
• Σωτηρέλης, Γ., «Η συνταγματική ελευθερία στην εποχή των ραγδαίων αλλαγών. Προς μια νέα θεώρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων»;  www.constitutionalism.gr [καταχώρηση: 26.01.2012].
• Σωτηρέλης Γ., «Αναζητώντας τις άμυνες της δημοκρατίας απέναντι στους εχθρούς της», www.constitutionalism.gr, [καταχώρηση:22/01/2014].
• Σωτηρέλης, Γ., «Αλλαγή παραδείγματος; Η πρόκληση μιας νέας συνταγματικής οργάνωσης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο», http://www.constitutionalism.gr [καταχώρηση 18.3.2015].
• Τσάτσος, Δ., Πολιτεία, Αθήνα, εκδ. Γαβριηλίδη 2010.
• Contiades, X., (ed.), Constitutions in the Global Financial Crisis, Ashgate 2013.
• Dobner, P./ Loughlin, M. (ed.), The Twilight of Constitutionalism? Oxford University Press 2016.
• Grimm, D., Constitutionalism: Past, Present, and Future, Oxford University Press 2016.
• Habermas, J., O Μεταεθνικός Αστερισμός, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2003.
• Habermas, J., Για ένα Σύνταγμα της Ευρώπης, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2012
• Müller, J.-W., Συνταγματικός Πατριωτισμός, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2012. 
• Tuori, Κ., European Constitutionalism, Cambridge University Press, 2015.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση περιλαμβάνει, εκτός από τη συμμετοχή των φοιτητών στις συζητήσεις, γραπτές εξετάσεις που καλύπτουν την ύλη του μαθήματος ή/και κατάθεση (πριμοδοτικής ή απαλλακτικής) εργασίας.