[κωδ. 217] ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Διδάσκοντες: Χρήστος Παρασκευόπουλος, Καθηγητής και Βαρβάρα Λαλιώτη, Επ. Καθηγήτρια

Περιγραφή του μαθήματος

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η ανάλυση της θεωρίας και πρακτικής των μεταρρυθμίσεων στη δημόσια πολιτική, με επικέντρωση στα κ-μ της Ε.Ε. και ιδιαίτερα στην Ελλάδα και τις χώρες της Ευρωπαϊκής περιφέρειας γενικότερα. Το μάθημα αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στη διάσταση μεταξύ σταδιακών/σωρευτικών (incremental) μεταρρυθμίσεων και θεμελιωδών/ραγδαίων αλλαγών παραδείγματος. Με δεδομένη την ολοένα αυξανόμενη επιρροή εξωτερικών παραγόντων ως προς τις μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό των κρατών, ο πρώτος τύπος σχετίζεται περισσότερο με τη διαδικασία του εξευρωπαϊσμού, ενώ ο δεύτερος με σοβαρές εξωγενείς κρίσεις που είναι γνωστές στη βιβλιογραφία ως κρίσιμες φάσεις (periods of critical juncture). Σ’ αυτό το πλαίσιο, αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία σε κρίσιμα ποιοτικά στοιχεία των εγχώριων συστημάτων διακυβέρνησης (Ποιότητα Διακυβέρνησης - Quality of Government), όπως η διαφθορά, το κράτος δικαίου και η εμπιστοσύνη, που συχνά διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις διαδικασίες μάθησης (policy learning) και προσαρμογής στο εσωτερικό των κρατών. Το εμπειρικό μέρος του μαθήματος επικεντρώνεται στην ανάλυση κρίσιμων τομέων δημόσιας πολιτικής, όπως είναι η περιβαλλοντική πολιτική, η πολιτική Συνοχής, η δημοσιονομική πολιτική/προσαρμογή, αλλά και σε κρίσιμες διοικητικές μεταρρυθμίσεις.  

Επιπρόσθετα, σειρά διαλέξεων είναι αφιερωμένη στην ανάλυση επίκαιρων θεμάτων στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, ακολούθως μιας εισαγωγής σε βασικές έννοιες του εν λόγω πεδίου, έμφαση δίνεται στην εξέταση διαφορετικών μοντέλων του κράτους πρόνοιας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, την επίδραση της κρίσης στο κοινωνικό κράτος και τον ρόλο των ευρωπαϊκών θεσμών στη διαμόρφωση κοινωνικής πολιτικής. 

Περιεχόμενο του μαθήματος

1. Δρώντες, θεσμοί, ιδέες, και η λογική της μεταρρύθμισης στη δημόσια πολιτική
2. Πολύ-επίπεδο σύστημα διακυβέρνησης στην Ε.Ε., εξευρωπαϊσμός, και μεταρρυθμίσεις στο εγχώριο σύστημα διακυβέρνησης και δημόσιας πολιτικής των κ-μ
3. Σοβαρές εξωγενείς κρίσεις και ραγδαίες αλλαγές παραδείγματος στα  εγχώρια συστήματα διακυβέρνησης και δημόσιας πολιτικής των κρατών
4. Ποιότητα διακυβέρνησης και διαδικασίες μάθησης και προσαρμογής στο εσωτερικό των κρατών
5. Δίκτυα πολιτικής, διαδικασία μάθησης, και η λογική της μεταφοράς παραδειγμάτων ή καλών πρακτικών στη δημόσια πολιτική
6. Περιβαλλοντική πολιτική (μελέτες περίπτωσης)
7. Δημοσιονομική πολιτική / προσαρμογή (μελέτες περίπτωσης)
8. Διοικητικές μεταρρυθμίσεις (μελέτες περίπτωσης).
9. Επιτυχημένες και αποτυχημένες μεταρρυθμίσεις: μαθήματα για το μέλλον (lesson drawing)
10. Κοινωνική πολιτική (εισαγωγή σε βασικές έννοιες, μοντέλα κράτους πρόνοιας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κρίση και κοινωνικό κράτος, ευρωπαϊκοί θεσμοί και κοινωνική πολιτική)

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα

• Εμπέδωση του ρόλου των δρώντων, των θεσμών, και των ιδεών στη μεταρρύθμιση της δημόσιας πολιτικής.
• Κατανόηση της σημασίας των εξωτερικών παραγόντων, όπως ο εξευρωπαϊσμός και οι εξωγενείς κρίσεις, στη λογική της μεταρρύθμισης στη δημόσια πολιτική.
• Κατανόηση της λειτουργίας του πολυ-επίπεδου συστήματος διακυβέρνησης της Ε.Ε. και της σημασίας του για τη μεταρρύθμιση σε κρίσιμους τομείς δημόσιας πολιτικής.
• Ικανότητα διάκρισης μεταξύ σταδιακών/σωρευτικών (incremental) μεταρρυθμίσεων και θεμελιωδών/ραγδαίων αλλαγών παραδείγματος.
• Κατανόηση της σημασίας των κρίσιμων ποιοτικών χαρακτηριστικών της προ-υπάρχουσας θεσμικής υποδομής στο εθνικό/εγχώριο επίπεδο διακυβέρνησης, όπως η διαφθορά, το κράτος δικαίου και η εμπιστοσύνη, που συχνά διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις διαδικασίες μάθησης (policy learning) και προσαρμογής στο εσωτερικό των κρατών.
• Συγκριτική ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων τομέων της δημόσιας πολιτικής (κοινωνική, περιβαλλοντική πολιτική κτλ.) ή/και κ-μ της Ε.Ε. (Νότια, Αν. Ευρώπη κτλ.) που μπορεί να επηρεάζουν αποφασιστικά την έκβαση των μεταρρυθμίσεων.
• Εμπέδωση της σημασίας της μαθησιακής διαδικασίας (lesson drawing) με βάση τις επιτυχίες ή αποτυχίες του παρελθόντος για τις μελλοντικές απόπειρες μεταρρύθμισης στη δημόσια πολιτική.

  Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Blavoukos, Spyros and George Pagoulatos (2008) ‘The Limits of EMU Conditionality: Fiscal Adjustment in Southern Europe’, Journal of Public Policy, 28, 2: 229-253.
• Börzel, Tanja, and Thomas Risse (2000) When Europe Hits Home: Europeanization and Domestic Change, EUI Working Paper RSC, No 2000/56.
• Capoccia Giovanni and Daniel Kelemen (2007) ‘The Study of Critical Junctures: Theory, Narrative, and Counterfactuals in Historical Institutionalism’, World Politics, 59, 3: 341-369.
• Δημουλάς, Κ. (επιμ.) (2018), Κρίση και Κοινωνική Πολιτική. Αδιέξοδα και Λύσεις, Εκδόσεις Τόπος (ΜΟΤΙΒΟ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε.).
• Διαμαντούρος Ν. (2000), Πολιτισμικός Δυϊσμός και Πολιτική Αλλαγή στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
• Esping-Andersen, G. (2013), Οι Τρεις Κόσμοι του Καπιταλισμού της Ευημερίας, ΜΟΤΙΒΟ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε..
• Featherstone K. [ed.] (2005), “The Challenge of Modernization: Politics and Policy in Greece”, West European Politics, special issue, 28(2), London: Taylor & Francis Group.
• Featherstone K. [επιμ.] (2007), Πολιτική στην Ελλάδα. Η Πρόκληση του Εκσυγχρονισμού, Αθήνα: Οκτώ.
• Featherstone K. και Δ. Παπαδημητρίου (2010), Τα Όρια του Εξευρωπαϊσμού, Δημόσια Πολιτική και Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, Αθήνα: Οκτώ.
• Hall, Peter A. (1993) ‘Policy Paradigms, Social Learning and the State: The Case of Economic Policymaking in Britain’, Comparative Politics, 25,3:275-96.
• Καζάκος Π. [επιμ.] (2009), Μήπως Αργήσαμε;, Αποτίμηση και Προοπτικές των Μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Πρακτικά συζήτησης, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλας – Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών και Ερευνών (ΕΚΕΜΕ).
• Καζάκος Π. (2010), Από τον Ατελή Εκσυγχρονισμό στην Κρίση, Μεταρρυθμίσεις, Χρέη και Αδράνειες στην Ελλάδα (1993-2010), Αθήνα: Πατάκης.
• Καζάκος, Πάνος & Πάνος Κολιαστάσης, Αφανείς και Ορατές Αντιθέσεις: Παράδοση και Νεωτερικότητα στη Μεταδικτατορική Ελλάδα (1974-2022), Αθήνα: Επίκεντρο, 2023.
• Λαλιώτη, Β. (2018), Όψεις Συγκριτικής Κοινωνικής Πολιτικής, ΜΟΤΙΒΟ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε..
• Lavdas,Κ.(2007), The Europeanization of Greece: Interest Politics and the Crises of Integration, London: Macmillan.
• Μακρυδημήτρης Αντ. [επιμ.] (1995), Προβλήματα Διοικητικής Μεταρρύθμισης, Διοίκηση και Πολιτεία: Μελέτες 13, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλας.
• Μακρυδημήτρης Αντ. (2006), Κράτος και Κοινωνία των Πολιτών. Ελευθερία και Κοινωνική Δικαιοσύνη, Β΄ έκδ., Αθήνα: Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις.
• Monastiriotis V. and Andr. Antoniades (2009), “Reform That! Greece’s Failing Reform Technology: Beyond ‘Vested Interests’ and ‘Political Exchange’”, GreeSE Paper No 28, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe, London: The London School of Economics and Political Science, October.
• Μουζέλης Ν. (2002), Από την Αλλαγή στον Εκσυγχρονισμό, Κριτικές Παρεμβάσεις, Πολιτική, Κοινωνία, Πολιτισμός, Θεωρία, Αθήνα: Θεμέλιο.
• Παπαδόπουλος Αλ. (2008), Τα Βήματα του Έστερναχ, Η Ελλάδα μετά το 2010, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
• Παπούλιας Δ.Β., Δ.Α. Σωτηρόπουλος και Χ.Ι. Οικονόμου (2002), Το Εκκρεμές της Διοικητικής Μεταρρύθμισης, Το Παράδειγμα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, Αθήνα: Ποταμός.
• Παπούλιας Δ. και Χ. Τσούκας (1998), Κατευθύνσεις για τη Μεταρρύθμιση του Κράτους, Αθήνα: Καστανιώτης.
• Paraskevopoulos, C.J. (2023) ‘Ποιότητα Διακυβέρνησης και Ικανότητα Προσαρμογής κατά την κρίση της Ευρωζώνης: Μνημονιακή Αιρεσιμότητα (MoU conditionality) και διαφοροποιημένη προσαρμογή στην Πορτογαλία και την Ελλάδα’, στο Δ.N.Χρυσοχόου, Δ.Δημητρακόπουλος & Θ.Τσέκος (επιμ.) Συναρμογές στον Ευρωπαϊκό Λογισμό, σελ. 203-217, Αθήνα: Παπαζήσης.
• Paraskevopoulos C.J. (2017) Varieties of capitalism, quality of government, and policy conditionality in Southern Europe: Greece and Portugal in comparative perspective, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe (GreeSE Paper No 117), London School of Economics.
• Paraskevopoulos C.J. (2012) Corruption, Inequality and Trust: the Greek vicious cycle from incremental adjustment to critical juncture, Discussion Paper (#13/2012), Open Forum Series, Minda de Gunzburg Center for European Studies (CES), Harvard University. https://ces.fas.harvard.edu/files/working_papers/CES_OFWP_13.pdf
• Paraskevopoulos C.J. (2007) Social Capital and Public Policy in Greece, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe (GreeSE Paper No 9) London School of Economics.
• Paraskevopoulos C.J. and R. Leonardi (eds.) (2004) ‘Learning from Abroad: Regionalization and Local Institutional Infrastructure in Cohesion (Greece, Ireland, Portugal) and Accession (Hungary, Poland) Countries’, Regional and Federal Studies Special Issue, 14, 3.
• Paraskevopoulos C.J., P.Getimis & N.Rees (eds.) (2016) Adapting to EU Multi-level Governance: Regional and Environmental policies in Cohesion (Greece, Ireland, Portugal) and CEE (Hungary, Poland) Countries, London: Routledge.
• Πασσάς Α. & Θ. Τσέκος (επιμ.) Εθνική Διοίκηση & Ευρ. Ολοκλήρωση: η Ελληνική εμπειρία, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2009.
• Pelagidis, T. and M. Mitsopoulos (2011) Understanding the Crisis in Greece: From Boom to Bust, New York: Palgrave.
• Petmesidou Maria and Miguel Glatzer (2015) ‘The crisis imperative, reform dynamics and rescaling in Greece and Portugal’, European Journal of Social Security, 17,2: 158-181.
• Σακελλαρόπουλος, Θ. κ.ά. (επιμ.) (2018), Κοινωνική Πολιτική, Εκδόσεις Διόνικος.
• Σημίτης Κ. (2005), Πολιτική για μια Δημιουργική Ελλάδα, 1996-2004, Αθήνα: Πόλις.
• Σπανού Κ. (1996), Το Πρόβλημα της Δημόσιας Διοίκησης. Μια Πρώτη Προσέγγιση, Οικονομικά Θέματα 4, Αθήνα: Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).
• Spanou C. (2008), “State Reform in Greece: Responding to Old and New Challenges”, International Journal of Public Sector Management, 21(2), 150-173.
• Σπανού Κ. (2021), Ποιες Μεταρρυθμίσεις; Κυβερνώντας υπό Εξωτερική Πίεση, Αθήνα: Πατάκης.
• Σωτηρόπουλος Δ.Α. (2007), Κράτος και Μεταρρύθμιση στη Σύγχρονη Νότια Ευρώπη: Ελλάδα - Ισπανία - Ιταλία - Πορτογαλία, Αθήνα: Ποταμός.

Τη βιβλιογραφία συμπληρώνει περαιτέρω φάκελος με άρθρα και κεφάλαια βιβλίων

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση της απόδοσης των φοιτητριών/των βασίζεται αφενός στην παρακολούθηση/συμμετοχή στο μάθημα και αφετέρου στην εκπόνηση εργασίας η οποία παρουσιάζεται πρώτα κατά τη διάρκεια του μαθήματος και υποβάλλεται μετέπειτα σε ολοκληρωμένη μορφή, έχοντας λάβει υπόψη χρήσιμα σχόλια ή παρατηρήσεις ανατροφοδότησης κατά την παρουσίαση.