[κωδ. 214] ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Διδάσκων: Βασίλης Τζέμος, Αναπληρωτής Καθηγητής

Το μάθημα δίδει έμφαση σε επίκαιρα θέματα του ευρωπαϊκού και ελληνικού δημοσίου δικαίου που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς νομοθετικών ή και νομολογιακών εξελίξεων και τα οποία προσφέρονται για την ανάπτυξη πρωτότυπου επιστημονικού διαλόγου. Μπορεί να περιλαμβάνει δύο ή και περισσότερες θεματικές ενότητες, ενώ η αιχμή του μπορεί να διαφοροποιείται σε κάθε ακαδημαϊκό έτος ανάλογα με τις τρέχουσες εξελίξεις στο πεδίο του δημοσίου δικαίου. To μάθημα μπορεί να εμπλουτίζεται με τη συμμετοχή προσκεκλημένων με εμπειρία σε ειδικότερα ζητήματα της εκάστοτε θεματικής.

Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2024-2025, το περιεχόμενο του μαθήματος θα έχει ως ακολούθως:

1) Συνταγματική αναθεώρηση

Θα αναπτυχθεί η διαδικασία της Συνταγματικής Αναθεώρησης. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην Συνταγματική Αναθεώρηση του 2019. Θα συζητηθούν τα θέματα που συζητιούνται για την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση. Θα διερευνηθεί η σχέση συνταγματικής αναθεώρησης και αναθεώρησης του πρωτογενούς δικαίου της ΕΕ.

2) Η φιλελεύθερη δημοκρατία και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στις αρχές του 21^ου αιώνα

Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, που πλήττει ιδιαίτερα τους νέους, και οι δυσοίωνες προοπτικές από την υποχώρηση του κοινωνικού κράτους, σε συνδυασμό με την προσφυγική κρίση, οδηγούν πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες σε εσωστρέφεια και αναβίωση του εθνικισμού, σε λιγότερο ή περισσότερο επιθετικές μορφές: Άνοδος της ακροδεξιάς στην Ελλάδα (Χρυσή Αυγή), είσοδος με διψήφιο ποσοστό ακροδεξιού κόμματος στο γερμανικό Κοινοβούλιο για πρώτη φορά μετά τον Πόλεμο, Brexit, αναβιώνοντας ιστορικούς εφιάλτες. Οι ενδείξεις ενίσχυσης του εθνικισμού δεν περιορίζονται πλέον στη (σχετικά) «νέα» στην ΕΕ Ανατολική Ευρώπη. Άμεση απόρροια των ανωτέρω εξελίξεων είναι η αμφισβήτηση και, συχνά, η αναδίπλωση της υπερεθνικής τάσης που επικράτησε μεταπολεμικά και συνδέθηκε θεσμικά με την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση. Όπως είναι γνωστό και από την ελληνική εμπειρία, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτέλεσε εγγύηση δημοκρατικής σταθερότητας και ομαλότητας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα αναπτυχθεί η σχέση της αρχής της νομιμότητας με την δημοκρατική αρχή και την αρχή της αποτελεσματικότητας στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

3) Η αρχή της αναλογικότητας

Θα εξεταστεί το περιεχόμενο της αρχή της αναλογικότητας στο ελληνικό Δημόσιο Δίκαιο, στο Δίκαιο της ΕΕ και στην ΕΣΔΑ. Θα εξεταστεί η σχέση νομιμότητας και αναλογικότητας και η σχέση δημοσίου συμφέροντος και αναλογικότητας. Θα διερευνηθεί περαιτέρω η σχέση της αναλογικότητας με την χρηστή διοίκηση. Θα εξεταστούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της αρχής της αναλογικότητας σε στενή έννοια.

4) Ανεξάρτητες Αρχές και Κράτος Δικαίου

Θα εξεταστεί η θεσμική φυσιογνωμία των Ανεξαρτήτων Αρχών και η σύνδεσή τους με την αρχή του κράτους δικαίου. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην διάκριση μεταξύ συνταγματικά κατοχυρωμένων και μη συνταγματικά κατοχυρωμένων ανεξαρτήτων αρχών, καθώς και στην κατηγοριοποίησή τους με κριτήριο το αντικείμενό τους και τις αρμοδιότητές τους. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στον Συνήγορο του Πολίτη, την Ανεξάρτητη Αρχή -Χρηστή Διοίκηση και στο ΑΣΕΠ, την Ανεξάρτητη Αρχή Αξιοκρατία. 

5) Η σχέση Συντάγματος και Ενωσιακού Δικαίου μέσα από το πρίσμα της υπόθεσης των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων

Μετ΄ επιτάσεως τίθεται το τελευταίο διάστημα στον δημόσιο διάλογο το αν μπορούν να ιδρυθούν σήμερα ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και υπό ποιες προϋποθέσεις. Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα πρέπει εισαγωγικά να δούμε το γενικό νομικό κάδρο. Θα πρέπει να έχει εξεταστεί ποια είναι η σχέση Συντάγματος και Δικαίου της ΕΕ. Θα αναπτυχθούν οι θέσεις που έχουν αναπτυχθεί σε θεωρία και νομολογία για τη σχέση Συντάγματος και ενωσιακού δικαίου. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην σύμφωνη ερμηνεία Συντάγματος και ενωσιακού δικαίου, αλλά και στην ανάγκη να απορρίπτεται η contra legem ερμηνεία του Συντάγματος. Θα εξεταστεί η υπόθεση των ιδιωτικών Πανεπιστημίων σε σχέση με την υπόθεση του «Βασικού Μετόχου» και την υπόθεση της απαγόρευσης της μετατροπής συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε συμβάσεις αορίστου χρόνου.

Ενδεικτική βιβλιογραφία (χρονολογικά και αλφαβητικά):

• Β. Γ. Τζέμος, «Ιδιωτικά Πανεπιστήμια, Σύνταγμα και Ενωσιακό Δίκαιο» σε: ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ, 2024, σ. 1επ.
• Β. Γ. Τζέμος (Επιμ.), ΑΣΕΠ και Δίκαιο του Ανθρωπίνου Δυναμικού στο Δημόσιο. Ο νέος νόμος του ΑΣΕΠ (ν. 4765/2021). Ερμηνεία κατ’ άρθρο (Επιμ.), εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2023.
• Β. Γ. Τζέμος, «Constitutional Changes in Greece» σε: L. Barosso, R. Albert (Ed.) The 2022 International Review of Constitutional Reform, 2023 (σε συνεργασία).
• Β. Γ. Τζέμος, «Εφαρμοσμένο Διοικητικό Δίκαιο και Αρχές Δικαίου και Μάνατζμεντ» σε: ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ, 2021, σ. 1επ.
• Χ. Χρυσανθάκης (Επιμ.), Διαγράμματα Γενικού και Ειδικού Διοικητικού Δικαίου, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2021.
• Β. Γ. Τζέμος, «Η «ώριμη αναλογικότητα», ΔιΔικ, 2019, σ. 200επ.
• Β. Γ. Τζέμος, Μ. Πραβίτα (Επιμ.), Συνταγματική Αναθεώρηση, εκδ. Σάκκουλα, 2015.
• Αντ. Μανιτάκης, «Η κατάρρευση του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, με επίκεντρο την κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής, την εποχή της αλληλο-εξαρτώμενης, παγκόσμιας και επιμερισμένης, ευρωπαϊκά, κυριαρχίας», www.constitutionalism.gr/manitakis-katareusi-politikou-sustimatos/, 2014.
• Π. Μαντζούφας, Οικονομική κρίση και Σύνταγμα, εκδ. Σάκκουλα, 2014.
• Γ. Τασόπουλος, Η λαϊκή κυριαρχία και η πρόκληση της αμεροληψίας, εκδ. Κριτική, 2014.
• Ν. Αλιβιζάτος, Ποια δημοκρατία στην Ελλάδα μετά την κρίση; εκδ. Πόλις, 2013.
• Γ.Ζ. Δρόσος, «Loves’ Labour’s Lost: fighting austerity and crisis with obiter dicta*. A gloss on the expediency of constitutional justice in times of crisis», www.constitutionalism.gr/drossos_constitutional-justice-in-times-of-crisis, 2013.
• Γ. Τασόπουλος, «On the Jacobin Dimension of Greek Constitutional Tradition» in Anna Triandafyllidou, Ruby Gropas, Hara Kouki (eds.), The Greek Crisis and European Modernity, Palgrave, 2013, σ. 59-88. Ελληνική μετάφραση, Ιωάννη Τασόπουλου, «Η ιακωβίνικη συνιστώσα της ελληνικής συνταγματικής παράδοσης» στο Άννα Τριανταφυλλίδου, Ρουμπίνη Γρώπα, Χαρά Κούκη, Ελληνική κρίση και ευρωπαϊκή νεωτερικότητα, εκδ. Κριτική, 2013, σ. 99-139.
• Β. Γ. Τζέμος, Συνήγορος του Πολίτη, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2012.
• Γ. Τασόπουλος, Τα θεσμικά αντίβαρα της εξουσίας και η αναθεώρηση του Συντάγματος, εκδ. Σάκκουλας, 2007.
• Δ. Θ. Τσάτσος, Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία, εκδ. Λιβάνη, 2007.
• Β. Γ. Τζέμος, Ο «Βασικός Μέτοχος», εκδ. Αντ. Σάκκουλας, 2006
• Γ. Σωτηρέλης, Σύνταγμα και δημοκρατία στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλας,  2000.
• Αρ. Μάνεσης, «Το Συνταγματικόν Δίκαιον ως τεχνική της πολιτικής ελευθερίας» σε: Συνταγματική θεωρία και πράξη, εκδ. Σάκκουλα,1980, σ. 11-61.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση βασίζεται σε εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου, στη συμμετοχή των φοιτητών στα πραγματοποιούμενα σεμινάρια και σε μικρή προφορικώς παρουσιαζόμενη εργασία.