Υποχρεωτικά μαθήματα Α΄ εξαμήνου
[κωδ. 102] ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ
Διδάσκων: Βασίλης Χατζόπουλος, Καθηγητής
Περιγραφή μαθήματος
Ενώ παλαιότερα η διδασκαλία του Ευρωπαϊκού Δικαίου έκανε τη διάκριση μεταξύ Θεσμικού Ευρωπαϊκού Δικαίου (μελέτη των θεσμών και του κανονιστικού συστήματος της ΕΕ) και Ουσιαστικού Ευρωπαϊκού Δικαίου (μελέτη των κανόνων που στηρίζουν τις πολιτικές και της ΕΕ), η εξέλιξη του ενωσιακού οικοδομήματος και η πορεία προς την πολιτική ενοποίηση οδήγησαν σε μια αλλαγή ορολογίας. Το μάθημα φιλοδοξεί να διερευνήσει τις θεωρητικές προϋποθέσεις ανάδυσης ενός Ευρωπαϊκού Δημοσίου Δικαίου, μέσα από μια “συνταγματική” ανάγνωση της ΕΕ και της ενωσιακής έννομης τάξης, δηλαδή με εργαλεία της συνταγματικής θεωρίας. Με αυτήν τη βάση, θα πραγματευτούμε ζητήματα όπως αυτό της νομιμοποίησης, της δημοκρατίας, της σχέσης ευρωπαϊκής και εθνικών εννόμων τάξεων, του σεβασμού της εθνικής ταυτότητας, της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ.
Το μάθημα αποσκοπεί στην κριτική κατανόηση των μηχανισμών της ευρωπαϊκής ενοποίησης και στην ανάδειξη των κεντρικών προβλημάτων που θέτει το ενωσιακό κανονιστικό και πολιτικό σύστημα σε σχέση με βασικές παραδοχές του ευρωπαϊκού συνταγματικού πολιτισμού.
Περιεχόμενο μαθήματος
Στο μάθημα, θα δοθεί έμφαση στο Ευρωπαϊκό Συνταγματικό Δίκαιο. Εξετάζεται η συνταγματική ιστορία της ΕΕ, η έννοια ενός Ευρωπαϊκού Συντάγματος σε σχέση με τους κλασσικούς ορισμούς Συντάγματος και κράτους και υπό το πρίσμα των σχέσεων ευρωπαϊκού και εθνικού δικαίου, καθώς και τα μοντέλα που προτείνονται στη θεωρία. Στη συνέχεια αναπτύσσονται οι βασικές “συνταγματικές” αρχές της ΕΕ: το αξιακό σύστημα της ΕΕ, η αρχή του κράτους δικαίου, η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών, η δημοκρατική αρχή. Μελετάται πώς και σε ποιο μέτρο οι αρχές αυτές ισχύουν στις σχέσεις ΕΕ - κρατών μελών, κρατών μελών μεταξύ τους, καθώς και σε σχέση με τους εθνικούς και τους ευρωπαίους πολίτες. Ειδικότερα απασχολούν τα ζητήματα του ελλείμματος δημοκρατίας και του σεβασμού της πολυμορφίας.
Μαθησιακά αποτελέσματα
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο/η φοιτητής/ήτρια προσδοκάται να έχει αποκτήσει τα βασικά γνωστικά εργαλεία που θα του επιτρέπουν να αναγνωρίζει τα βασικά ζητήματα που συγκροτούν τον σύγχρονο επιστημονικό και πολιτικό διάλογο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, ειδικά σε μια εποχή αμφισβήτησης και κρίσεων. Προσδοκάται επίσης να μπορεί ο φοιτητής να οργανώσει συγκροτημένη άποψη για τα ζητήματα αυτά.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
| A/A | Θεματική | Βιβλιογραφία – Πηγές |
| 1. | Εισαγωγή – Γνωριμία- Μεθοδολογία μαθήματος – Μεθοδολογία έρευνας* | |
| 2. | Γιατί μας ενδιαφέρει η Ευρώπη – Πολίτες της Ένωσης – Άρθρο 2 | Άρθρο 2 και 7 ΣυνθΕΕ Wouters, J., ‘Revisiting Art 2 TEU: A True Union of Values?’ (5:2020) European Papers, 255-277. ΓΕ Capeta, Προτάσεις επί της C-796/22, Επιτροπή κ Ουγγαρίας (LGBTQ) |
| 3. | Βασικές έννοιες ενοποίησης – Σύγκριση ΕΕ, ΣτΕ, ΠΟΕ* | |
| 4. | Ιστορική και Πολιτική εξέλιξη της ΕΕ* (Διεύρυνση – Εμβάθυνση – Νέα όργανα – Θεσμική ισορροπία) | Weiler, J., ‘The Transformation of Europe’ (100: 1991) Yale Law Journal, 2404-2483. |
| 5. | Κατανομή Αρμοδιοτήτων: αρχές επικουρικότητας κτλ – Νομική Βάση | Άρθρα 2-6 ΣυνθΛΕΕ Beta e.a. ‘The Legal Basis for EU Security Guarantees for Ukraine’ PILPG (2/5/25) |
| 6. | Διαχείριση κρίσεων - Ultra vires? | Απόφαση Weiss, C-493/17, EU:C:2018:1000. Riedl, B. ‘ Ultra vires Control and European Democracy’ Verfassungsblog (18.06.2021). |
| 7. | Πηγές δικαίου – Οδηγίες - Διεθνές Δίκαιο (Οδηγίες, κανονισμοί κτλ – GDPR – Actification) | Ovadek, M., Legislative output of the EU Toskhov, D., ’50 years of European Legislation’ Papakonstantinou, V., & de Heert, P., ‘The Regulation of Digital Technologies in the EU: The law-making phenomena of “act-ification”, “GDPR mimesis” and “EU law brutality”, (2022) Technology and Regulation 48-60; https://doi.org/10.26116/techreg.2022.005 Επιτροπή κ Ουγγαρίας (ανώτατη εκπαίδευση), C-66/18, EU:C:2020:792 . |
| 8. | Αυτονομία της ΕΕ: εσωτερικά (Άμεση εφαρμογή – Υπεροχή – Επικλησιμότητα) | 11/70 Internationalen Handelsgellschaft Lindeboom, J., ‘Why EU Law Claims Supremacy’, Oxford Journal of Legal Studies (38:2018) 328–356, |
| 9. | Αυτονομία της ΕΕ: εξωτερικά | |
| 10. | Θεμελιώδη δικαιώματα στην Ευρώπη | Το κείμενο του Χάρτη: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A12012P%2FTXT Dikov, G. & Chernishova, O., ‘ The European Human Rights System’ Levantino, F. e.a. ‘Advancing the Protection of Fundamental Rights Through AI Regulation: How the EU and the Council of Europe are Shaping the Future’ (27.06. 2024) European Yearbook on Human Rights, https://ssrn.com/abstract=4881656
|
| 11. | Ψηφιακός Συνταγματισμός
| Καν. 2016/679, GDPR, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A02016R0679-20160504 + Weaponized Court in Schrems Καν. 2022/1925, DMA), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A32022R1925. BRUEGEL ‘Compliance principles for the DMA’ https://www.bruegel.org/policy-brief/compliance-principles-digital-markets-act Regulation (EU) 2022/2065 (Digital Services Act), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32022R2065. Husovec M. & Roche-Laguna, I. ‘DSA : A Short Primer’, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4153796v Καν. 2024/1689 AIA, https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2024/1689/oj/eng . Και το briefing του ΕυρΚοιν. Και Vainionpää, F., e.a. (2023). ‘A Review of Challenges and Criticisms of the European Artificial Intelligence Act (AIA)’. Giovanni de Gregorio, ‘The Rise of Digital Constitutionalism in the EU’, International Journal of Constitutional Law (2021) 19:1, 41–70, https://doi.org/10.1093/icon/moab001 Anu Bradford, The Brussels Effect, 107 Nw. U. L. Rev. 1 (2015). |
| 12. | Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση | |
| 13. | Αρνητική vs Θετική ολοκλήρωση - Ο ρόλος του Δικαστηρίου - Προδικαστική παραπομπή | |
| 14. | Σύνοψη - Ερωταπαντήσεις |
|
Αξιολόγηση
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων η ενεργός συμμετοχή όλων των φοιτητών/τριών είναι απαραίτητη. Με αυτήν τη λογική οι φοιτητές/τριες προετοιμάζονται για κάθε συνάντηση/μάθημα και παρουσιάζουν, μετέχουν σε συζητήσεις ή υποθετικές διαβουλεύσεις που λαμβάνουν χώρα μέσα στον χρόνο του μαθήματος. Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ (οι οποίες είναι όλες διαθέσιμες μέσω των υπερσυνδέσμων του παρόντος) ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ προϋπόθεση για την επιτυχή διεξαγωγή του μαθήματος.
Η αξιολόγηση του μαθήματος βασίζεται κατά 60% στη διαρκή συμμετοχή των φοιτητών/τριών και κατά 40% σε μια προφορική εξέταση/συζήτηση που θα λάβει χώρα στην τάξη, εφ’ όλης της ύλης, κατά το τελευταίο μάθημα. ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΞΟΥΝ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ.